Przywołany warunek stwierdzenia faktu istnienia powiązania pomiędzy określonym działaniem bądź zaniechaniem a wystąpieniem skutku wywołującego powstanie odpowiedzialności jest warunkiem, który uruchamia w procesie ustalania istnienia przesłanek koniecznych pewne kryteria wartościujące.
Warunek istnienia adekwatnego związku przyczynowego stanowi kategorię o charakterze obiektywnym i koniecznym jest rozumienie owego związku jako oparte na doświadczeniu życiowym jak i wiedzy naukowej obiektywne połączenie ze sobą dwóch elementów w postaci przyczyny i skutku.
Za normalne następstwa określonego działania bądź braku działania, których wynikiem jest powstanie szkody należy rozumieć przede wszystkim takiego typu skutki, które zwykle występują w pewnych ściśle określonych okolicznościach.
W kontekście powyższego należy wskazać na szczególnie istotny aspekt wskazanego zagadnienia, który został uwypuklony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 marca 2011 roku, sygn. akt I Aca 917/10, z treści którego należy wysnuć wniosek, iż charakter adekwatnego związku przyczynowo – skutkowego może być tak bezpośredni jak i pośredni ale sam skutek powinien pozostawać w ramach przywołanego wyżej kryterium normalności.
Należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że przepis art. 361 § 1 k.c. związany jest z normalnymi następstwami określonego działania w równym stopniu jak zaniechania, które stanowią źródło powstania określonej szkody. Wymaga podkreślenia, iż w sytuacji stwierdzenia powstania szkody na skutek zaniechania zwykle taka szkoda nie stanowi bezpośredniego skutku braku działania mogącego przybrać formę nie przeprowadzenia przez lekarza niezbędnych badań wstępnych wobec pacjenta lecz również zupełnie niezależnej przyczyny, do której dochodzi w wyniku braku działania, co zostało wskazane w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 09 stycznia 1958 roku, sygn. akt III CR 1112/57.
Kwestią irrelewantną jest fakt, czy przyczyna jest dalsza czy bliższa, gdyż najistotniejsze jest aby skutek pozostawał w ramach normalności. W odniesieniu do braku działania koniecznym jest istnienie obowiązku działania, mogącego znajdować swoje źródło w prawie bądź umowie stron a ponadto mogącego wynikać z funkcjonujących zasad wykonywania danej profesji natomiast w odniesieniu do lekarzy opierającego się na zasadach zawartych w Kodeksie Etyki Lekarskiej.
Celem określenia szkody koniecznym jest przeanalizowania sytuacji, w której dany podmiot, a w kontekście poruszonej problematyki staranny lekarz rozpocząłby zaniechane działanie a w konsekwencji uzyskałby możliwość powstrzymania ewentualnego powstania negatywnych skutków.
W odniesieniu do zawodu lekarza brak działania może powodować bardzo negatywne konsekwencje dla konkretnego pacjenta np. poprzez nie dokonanie właściwych badań wstępnych oraz określenie niewłaściwej diagnozy, nie dokonanie właściwego rozpoznania choroby a także zaniechanie skierowania pacjenta do lekarza specjalisty w sytuacji wystąpienia ku temu przesłanek. Ponadto zaniechanie lekarza może się przejawić nie przeprowadzeniem operacji bądź wykonaniem zabiegu ze zwłoką powodującą powstanie ryzyka dla życia pacjenta a także nie zapewnieniem należytego nadzoru oraz opieki wobec pacjenta cierpiącego na chorobę psychiczną jak również nie dokonanie przeliczenia narzędzi lekarskich tak przed i jak i po zabiegu i w rezultacie pozostawienie tychże w tzw. „polu operacyjnym” czyli zwykle w ciele pacjenta. Wszystkie wyżej wskazane przykłady zaniechań ze strony lekarzy znajdują swoje odzwierciedlenie w ugruntowanym orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Należy również podkreślić, że działanie lekarza może także spowodować wyzwolenie choroby samoistnej bądź ułatwienie jej szybszego rozwinięcia. W takim przypadku niewątpliwie istnieje związek przyczynowo – skutkowy między takim działaniem bądź brakiem działania a powstałą szkodą i w przypadku stwierdzenia, iż jest zawinione powoduje odpowiedzialność odszkodowawczą.
Przywołany wyżej charakter odpowiedzialności za szkodę jest ograniczony do następstw, które przy typowym rozwoju takiej samoistnej choroby nie powstałyby lub powstałyby z mniejszym nasileniem bądź w okresie późniejszym.
Podkreślenia wymaga okoliczność, że związek przyczynowo – skutkowy między zdarzeniem, a powstałą szkodą powinien być pewny. Należy jednak w tym miejscu wskazać, że przy szkodach na osobie a w szczególności w ramach procesów lekarskich fakt wymagania całkowitej pewności w każdej sytuacji jest niezwykle trudny do zrealizowania, stąd sądy w wielu przypadkach ograniczają się do ustalenia wyłącznie wysokiego prawdopodobieństwa istnienia związku przyczynowego korzystając przy tym z instytucji domniemania faktycznego w oparciu o art. 231 k.p.c. oraz dowodu prima facie, która to praktyka przedstawiona została choćby w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2005 roku, sygn. akt I CK 653/04.
Na początku należy wskazać, że punktem wyjściowym do rozpoczęcia jakichkolwiek działań przez lekarza w zakresie leczenia konkretnego pacjenta jest konieczność wyrażenia przez tego ostatniego zgody na przeprowadzenie danego zabiegu. Może się tak zdarzyć, że wykonanie danej operacji będzie uzależnione od wyrażenia zgody przez osobę sprawującą opiekę nad samym pacjentem np. opiekuna faktycznego lub przedstawiciela ustawowego.
Na wstępie należy wskazać, iż obecnie sądy rozpoznają coraz więcej spraw odszkodowawczych, w których stroną pozwaną są placówki medyczne, względem których formułowane są roszczenia z tytułu zakażenia wirusem żółtaczki zakaźnej typu B i C, wirusem HIV, bądź gronkowcem.
Na wstępie należy wskazać, że odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu szkód wyrządzonych przez szeroko rozumiane środki lecznicze charakteryzuje znaczna złożoność. Wynika to z faktu, iż odpowiedzialność z tego tytułu może potencjalnie ponosić wiele podmiotów począwszy od samego producenta, personel medyczny aplikujący bądź zapisujący leki, pracowników aptek, a kończąc na samym państwie, które w drodze administracyjnej umożliwia wprowadzenie danego środka do obrotu.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że kwestia wykazania istnienia związku przyczynowego wynikającego z zachowania sprawcy określonej szkody a wystąpieniem tejże szkody stanowi niezbędną przesłankę stwierdzenia powstania odpowiedzialności. Zgodnie z treścią art. 361 k.c. należy szczególnie podkreślić, że zakres odpowiedzialności osoby obciążonej odpowiedzialnością odszkodowawczą obejmuje wyłącznie tzw. normalne skutki działania bądź zaniechania stanowiące podstawę powstania danej szkody. Wskazana wyżej zależność określana jest zwykle jako adekwatny związek przyczynowy, który przyjął się powszechnie w kulturze prawa Europy kontynentalnej.